ALGEMENE BEWEGINGSLEER

*
In den beginne was de gebeurtenis. Ruimte en tijd verdichtten zich, de
metamorfose vond plaats. De beweging komt voort uit deze eerste
impuls. Ze is erop uit het laatste stadium van de gedaanteverandering
te konsolideren, substantie te geven. De beweging weet van geen
ophouden, dat punt is ze gepasseerd. Ze expandeert om de gebeurtenis
een maximaal bereik te geven en alles onder die noemer te brengen.
Maar ze kan deze totalitaire tendens nooit tot zijn einde doorvoeren,
want haar interne dynamiek leidt onvermijdelijk tot fragmentatie. De
oorspronkelijke gebeurtenis had een overweldigende dichtheid, die
later door de beweging wordt geherinterpreteerd in termen van een
verloren eenheid. Deze poogt ze terug te halen door wat haar aan
energie resteert, onder te brengen in een statisch bestel. Deze
machtige ruãnes hebben de teneur de beweging tot stilstand te brengen.
Ze blijven bevolkt zolang een interne dynamiek tussen afbraak en
opbouw gaande wordt gehouden. Maar de beweging mist de beweeglijkheid
om zomaar iets anders worden. Ze zal zich oneindig vertakken, blijven
steken, onderling intrigeren, opnieuw ontspruiten, geâxploiteerd
worden, zichzelf beschrijven of zich verfilmd zien. De metamorfose
echter blijft een raadsel, een spel van verschijnen en verdwijnen dat
zich niet laat continueren, dat een regel volgde die buiten het
normbereik van de beweging valt. 

*
Waarom moeten gebeurtenissen opgevolgd worden door een beweging? Is
het hun noodlot dat ze ingelijfd worden in een geschiedenis, die van
verleden naar toekomst loopt? Hun abrupte optreden, dat de grote
zingevers van het bestaan belachelijk maakt, is millenia lang
angstvallig weggemoffeld in het doorlopende verhaal, dat met z'n
grotere verbanden het verbluffende detail overstemde. De moderne
strategie om de gebeurtenis te ontkrachten volgt een tegenovergestelde
koers. Op het beeldscherm wordt het detail uitvergroot en het
doorlopende verhaal gefragmenteerd tot items, waardoor opnieuw het
raadselachtige van de plotselinge verschijning van de gebeurtenis
onzichtbaar wordt gemaakt. Noch de media, noch de Geschiedenis zijn in
staat de eigen dynamika van de eruptie om te zetten in een verhaal dat
aan zichzelf genoeg heeft. Waar de beweging de neiging heeft tot in
het ongerijmde door te gaan, is de gebeurtenis erop uit zichzelf terug
te vinden. Haar tijdsorde is die van de cyklus, waarin ze het moment
van haar verschijning poogt te herhalen om zichzelf uit te vlakken. De
gebeurtenis keert zich niet tegen groei of ontwikkeling, maar breekt
daar op in. Ze volgt haar eigen parcours, maar nodigt ons uit in te
stappen. En als ze afgelopen is stap je weer uit. Meer zit er niet in.
Dat er na afloop eindeloze ondernemingen worden opgezet om er vooral
mee verder te gaan, ligt voor de hand maar interesseert haar niet.
Ondanks al dit getrek en gesjor blijft haar schittering ongedeerd. 

* 
"Had u dit verwacht?" - een graffiti, vastgelegd in het weekend van de
Vondelstraat. Keer op keer hebben de ketters met verbazing ontdekt,
dat de historische loop kan worden stilgezet en dat er dan een
intensiteit vrijkomt, die van de rest alleen-maar-geschiedenis,
alleen-maar-beweging maakt. Er zijn meer mogelijkheden dan in onze
verwachtingen passen. Ze overtreffen onze behoeftes zonder ze in te
lossen. Het zijn deze momenten van metamorfose, die de motor van de
geschiedenis draaiende houden. Revoluties zijn momenten om keer op
keer de gang der dingen nieuw leven in te blazen. Voor de ketters is
dit effekt interessant, maar niet indrukwekkend. Hun fascinatie geldt
het moment van de gebeurtenis zelf, wanneer de buitenhistorische
ruimte zich opent en om verkenning vraagt. Opeens wordt de kans
geboden iemand anders te worden dan je altijd al was. Je hoeft je niet
af te zetten tegen je uitgestippelde levensloop, er blijkt een
levensstijl te bestaan die daar helemaal naast zit.
Bewustzijnsverruimende middelen kunnen een introduktie zijn tot deze
ruimte-ervaring of gebruikt worden om haar te versterken. Niet voor
niets wordt er zoveel gezopen, geblowd, gesnoven, geslikt in
bewegerskringen. Maar het subtiele verschil tussen ernaast zitten en
drop-out gaan wordt steeds nauwkeurig in acht genomen. Tijdens de
gebeurtenis houdt men zich op in de transitruimte van de leegte.
Tijdige terugkeer daaruit is essentieel. Want alleen de gelukzaligen
zijn in staat zich blijvend achter de horizon van de geschiedenis te
verstoppen. "Making history is not the mystery."

*
Canetti noemt ergens "het punt in de tijd waarop de geschiedenis
ophield reâel te zijn. Zonder het te merken heeft de hele mensheid
plotseling de realiteit verlaten; alles wat sindsdien is gebeurd is
absoluut niet waar, maar we kunnen het niet merken." Deze intrede in
de posthistorie zet in met bevriezen van de vooroorlogse bewegingen
door middel van de Koude Oorlog. De mondiale konflikten die een halve
eeuw de gemoederen verhit hadden gehouden, worden onmogelijk gemaakt
door de invoering van Bom en afschrikkingsevenwicht. De klassieke
werkelijkheid werd hierdoor achtergelaten in een tijdperk waarnaar
geen terugkeer mogelijk was. Dit afschrijven van de vroegere
realiteitswaarde werd gekompenseerd door de algehele verbreiding van
auto en televisie. De beweging werd van de straat gehaald en
overgebracht op het beeldscherm en de voorruit. Men kon relaxed gaan
zitten kijken. Dan begint de speciale bewegingsleer.
De geschiedenis als een beweging die zich voortplant door
kausaliteitsketens, werd vervangen door de parallele schakeling van
licht verteerbare nieuwsberichten. De media vervingen de geschiedenis
door hun voortdurende alomtegenwoordigheid. Alles wordt bestraald door
het media-oog. Het voortdurend tot in de huiskamer brengen van de
verte en het vreemde leidt ertoe, dat de plek waar men is in de lucht
komt te hangen. Een topografisch geheugenverlies: men kan overal op
aarde aanwezig zijn, maar waar men zelf uithangt weet niemand meer.
Maar deze permanente aktualiteit kan nog minder op eigen kracht
bestaan dan de geschiedenis. Net als deze hebben de media wel een
motor, maar geen brandstof. De media sucken daarom alles en iedereen
het beeldscherm in. Ze parasiteren op elke energie die in hun
werkelijkheid wordt geãnvesteerd. Maar niets past binnen de schaal van
de media. Alles wat substantie heeft moet onderworpen worden aan een
revolutionaire verandering. Ieder objekt, iedere situatie, ieder
persoon moet betekenissen gaan uitstralen, waarmee verslag wordt
gedaan over iets anders dan zijzelf. Waar ding was, kwam informatie:
de brandstof die de media voedt. Op dat moment haakt de speciale
bewegingsleer af.

*
"Sloop 'ns een media." De geschiedenis was te gek, maar nu staan er
andere dingen op het programma. Alles draait nu om de media, het
buitenmediale wordt tot in alle uithoeken gecoverd. Maar deze
totalitaire tendens roept tegelijkertijd het onbehagen in de media op.
Men wil wel eens iets anders. Er is dan ook een retrobeweging
opgedoken, die inspeelt op de groeiende behoefte om naast het werk, in
een hobbyistische of toeristische ambiance, zelf geschiedenis te
maken. Deze schuift de media bewust in de schaduw van de gebeurtenis,
om een avond of een weekend lang tot voor het punt van Canetti terug
te keren. Even heeft men geen tijd meer voor de media. Het
onbegrensde, onbewaakte lokt. Opgeladen door een portie mediavrije
ontspanning, kan men er weer een tijdje tegen. Deze heilzame therapie
wil de mediale afmatting in het subjekt zelf genezen, maar laat de
oorzaak ongemoeid omdat die ook z'n prettige kanten heeft. 

*
Er zijn evenwel figuren die de buitenmediale ervaring hebben opgedaan
en daar bij terugkeer een enorme woede aan overhouden. Zij ervaren hun
transformatie tot informatie als een aanslag op hun leven. Zij gaan
dan ook in het offensief. De antimediale beweging die ze ontketenen
gaat er hard tegen aan, maar wil niets te maken hebben met machten die
de persvrijheid bestrijden: de hand die de kamera wegduwt, het laatste
beeld waarin de soldaat op de kameraman vuurt, het beeldverbod aan de
grenzen... Emotionele vertoningen, die maar al te graag doorgestraald
worden, omdat ze bewijzen dat de media nog altijd de steun verdienen
van de demokratische gemeenschap. De antimedialen doorzien het komplot
dat achter dit monsterverbond schuilgaat. Ze eisen dat de banden van
de demokratie met de media worden verbroken. Hieraan dragen zij bij
door letterlijk de verbindingen door te snijden. Niet uit
kontaktvrees, maar om zo weer eens iemand te ontmoeten. 
Een "Themavoorstel" anno 1987 ziet in de aanval op de media een
heleboel positieve kanten: "Door de media te isoleren en aan te vallen
zullen we meer mensen bereiken." Ziek geworden van de extreem
negatieve belichting van hun verzet gaat het op zoek naar de oorzaken:
"Wij schrijven dit stuk omdat er binnen de beweging nog steeds mensen
zijn die het nodig vinden hun mening aan de pers te uiten. De tijd dat
we via de pers iets konden bereiken is allang voorbij." De antimediale
beweging had het liefst de media gemeden, maar loopt er telkens weer
tegenaan en kan er maar niet van loskomen. Toch is dat het glanzende
perspektief: "We zouden grote stappen nemen en dit is meteen de
grootste. Geen pers meer... Om te beginnen scheelt het een hoop werk
en geslijm. Als zij niet meer op de hoogte zijn van onze aktiviteiten,
kunnen ze ook niet meer negatief over ons schrijven. Je verliest wel
de mogelijkheid je aktie belangrijker te maken dan die in
werkelijkheid is, maar er is meer ruimte voor het kreâren van je eigen
wereld." 
De antimedialen worstelen met het probleem hoe je anderen kunt tegen
komen, zonder de media in het spel te brengen. Omdat dit
onvoorstelbaar is geworden, zoeken ze naar andere paden, om de media
van inhoud te voorzien: "Een aantal computerdeskundigen gaan aan de
slag en proberen in te breken op de telex van het ANP, de
textverwerkers en zetcomputers van de kranten en de teletext
centrale." De strategie wil de vijand bestrijden met zijn eigen
middelen. Maar wie informatie afvuurt, wordt daardoor zelf informatie.
Het themavoorstel onderkent dit dilemma van de hack-praktijk. Ze wendt
zich daarom af van de elektrosfeer en geeft zich over aan het
ambachtelijke klussen. Omdat de media niet willen weten van het
onbehagen in de media, worden ze gepromoveerd tot aktieobjekt. De
prikakties van de antimediale scenes veroorzaken raadselachtige
onderbrekingen van de datastromen. Ze kreâren kortstondig mediavrije
zones, waarin plotseling ontmoetingen ontstaan tussen mensen die
opeens geen beeld meer hebben en komen vragen wat er aan de hand is. 
Het antimediale arsenaal blijkt onbeperkt: telefooncentrales
kortsluiten, satelieten uit hun baan brengen, kabelkastjes
platbranden, elektriciteitsmasten omzagen, kijk- en luistergeld niet
betalen, valse persberichten versturen, kamera's om niks laten
opdraven, verbindingsschotels dichtgieten, varia kabels doorsnijden,
beeldschermen klieven, bewakingsvideo dichtverven, data wijzigen,
magnetische velden aanleggen, virussen en wormen inplanten en
verbreiden. Kommuniceren met de hamer: "Talking back to the media."

*
De almacht van de media onderkennen en daar mee zitten, hoeft niet
onvermijdelijk te leiden tot vrolijk destruktivisme. En ook de
moeizame strategie van de tegenopenbaarheid kan worden vermeden. In
plaats van de media alternatief aan te wenden, kunnen ze ook tot
extase worden gevoerd. Deze opperste zelfervaring van de media is het
stadium van de informatieabsorptie en -overdracht gepasseerd. Het gaat
erom mediale effekten te veroorzaken zonder verwijzingen naar een
buitenwereld. Dit nu gebeurt in de soevereine media. 
Soevereine media bieden niet op tegen de werkelijkheid, maar zijn er
op uit van haar de uitzonderingstoestand te maken. Het zijn geen media
die worden veroverd, maar hybride knutsels van oeroud tot hypermodern
materiaal. Ze verschijnen onregelmatig in druk, in de ether, in
datanetwerken. Hun programproducers laten zich niet zien, je ziet
alleen hun maskers in de voor ons bekende formats. De soevereine media
hebben niets met maatschappelijke ontwikkelingen. Ze spiegelen zich
niet aan de andere media in hun branche. Ze presenteren zich niet als
de audiovisuele avant-garde en zijn dus niet van deze tijd. Ze seinen
niets door, maar zijn gewoon bezig. Ze hebben de dialektiek van doel
en middel achter zich gelaten. Ze benaderen hun publiek niet als te
kneden marktsegment, maar bieden het de royal space die de ander
verdient. Ze nodigen uit direkt in te stappen in de media-bus. "So the
boot will sail and take us all away." De soevereine media dagen de
werkelijkheid uit haar bestaan te bewijzen, door haar te ontkennen. Ze
vormen een riskante onderneming die speelt met de grenzen van het
sensorium. Toch gaat het hen niet om zware thema's als verspilling,
overschrijding en het spel met de dood. Zij willen reizen, het liefst
zo ver mogelijk. Waar de media de wereld en de geschiedenis
komprimeert tot beeldbuisformaat, volgen de soevereine media de
omgekeerde beweging. Zij zuigen je hun universum in om de zee van de
ruis te bevaren en het oceanische gevoel up to date te brengen. Even
bestaat er alleen nog media. Ook in deze transitruimte is het zaak
niet te lang te blijven hangen. Dan wordt het kunst of politiek, want
daar grenst de ontkenning van de werkelijkheid door de soevereine
media aan. 

*
De buitenmediale gestalten zien dit alles licht meewarig aan. Wanneer
hen om participatie gevraagd wordt, geven ze geen thuis. Zij wensen
niet aangesproken te worden. Zonder omkijken lopen ze door. Ze
schijnen in een ander universum te leven. Ze zijn met van alles bezig,
maar de zin daarvan blijft onzichtbaar door de mediale bril. Ze lijken
nooit te weten wat ze willen. Maar deze afwijzende houding is niet
alleen onverschilligheid. Ze zijn uiterst geconcentreerd bezig met the
right thing, daaruit komt hun stilte voort. Zij antwoorden alleen op
niet gestelde vragen. Hun aandacht is gespitst op het naderen van
gebeurtenissen. Wanneer het zover is zijn zij het, die zonder aarzelen
tot daden overgaan. En als zij dan ingaan op de uitnodiging komt de
gebeurtenis direkt op gang. Zo stappen zij de buitenmediale ruimte in,
waar de metamorfose plaatsvindt. Daar treedt de bewegingsleer terug.
Haar rest het optekenen van de verhalen van wie zijn teruggekeerd.