Er waart een gewaad door de universiteit…. Angstig wordt er naar de rugtas gekeken. Het is een tas vol studieboeken. Studieboeken die gevuld zijn met westerse denkers.
De Nederlandse houding tegenover mensen met een andere achtergrond, met name moslims, wordt bepaald door een aanwakkerende angstcultuur. Men beziet hen vanuit het stereotype van de gevaarlijke en onbekende “Ander”.
Assimilatie van deze vreemdeling lijkt het enige te zijn dat geruststelling kan bieden. Uit een ambtelijke bureaula is ineens een essentialistische Nederlandse identiteit opgedoken waarvan we haar bestaan nog niet eerder ontdekt hadden. Deze identiteit moet nu ook overheidshalve beschermd worden. Vanuit de overheid wordt erop aangestuurd dat allochtonen zich het Nederlandse gedachtegoed geheel eigen moeten maken om deel te mogen nemen aan de samenleving. De houding van de Nederlandse regering tegenover andere culturen is ronduit conservatief en paternalistisch te noemen. De overheid laat na in een echt fundamentele dialoog te treden met vertegenwoordigers van andere culturen. Het bouwen aan een nieuwe samenleving vanuit verschillende levensovertuigingen en denkwijzen wordt in het heersende klimaat onmogelijk gemaakt.
Deze tendens vinden we terug aan de Universiteit van Amsterdam, waar men vast blijft houden aan de canon. Het aantal allochtone studenten aan de universiteit stijgt, maar dit zien we niet terug in het curriculum. Zij blijken slechts kwantitatief interessant om de quota te halen. Met recht kan gezegd worden dat aan de universiteit een achterlijke cultuur heerst wat de ontwikkelingen van de hedendaagse wetenschap betreft. In een globaliserende wereld zou deze immers allang niet meer puur westers georiënteerd moeten zijn. Het is de taak van de universiteit inzicht te creëren in verschillende culturen, religies en denkstromingen om vanuit dit inzicht ook kritiek te kunnen leveren. Deze kritiek moet een veelzijdige kritiek zijn die door kennis van zaken het relativisme overstijgt. Het zou hier niet moeten gaan om een kritiek vanuit één standpunt, maar een kritiek vanuit meerdere standpunten. De universiteit zou een brede, diverse en diepgaande academische ontwikkeling moeten stimuleren die zich midden in de samenleving bevindt.
Wij eisen een multikritische faculteit die gevormd wordt vanuit een verscheidenheid aan opvattingen. Een uitgebreide analyse van verschillende culturen maakt het mogelijk de eigen en andere culturen te bekritiseren zonder een cultuur als centrum aan te nemen. Op deze wijze kan de westerse canon in een nieuw en vruchtbaar licht gesteld worden waarbij zelfkritiek een grote rol speelt.
Aan de Universiteit van Amsterdam is er al ruimte om verschillende culturen diepgaand te analyseren, maar het blijkt hier steeds te gaan om het stellen van de andere cultuur als onderzoeksobject dat vanuit een traditioneel westers wetenschappelijk kader bekeken wordt. Wij willen een wetenschappelijke houding creëren zonder louter in die traditioneel westerse kaders te denken. Wij willen de kennis over verschillende culturen en levensopvattingen verdiepen en integreren in het bestaande curriculum. Bovendien willen wij het mogelijk maken onderwerpen die in onze multiculturele samenleving aan de orde van de dag zijn ook vanuit het oogpunt van een andere cultuur te bekijken. Waarom zijn gastdocenten aan de UvA altijd afkomstig van Europese en Amerikaanse universiteiten? Waarom zijn behandelde theorieën en lesmateriaal overwegend westers?
Het gaat aan de multikritische faculteit echter niet alleen om de wetenschapsbeoefening, maar ook om het creëren van een algehele academische sfeer die openheid voor verschillende culturen uitdraagt. Gebleken is dat studenten met een niet-westerse achtergrond aan de UvA zich weinig betrokken voelen bij hun universiteit. Dit zal zeker te maken hebben met het feit dat het academische leven aan de UvA nauwelijks multicultureel is. Er zou een cultuuromslag moeten plaatsvinden aan de UvA waaraan wij met de activiteiten van de multikritische faculteit willen bijdragen. Wij streven naar een multikritische houding niet alleen in het leslokaal maar ook daarbuiten.
Wij zijn van plan een open collegereeks op zetten die UvA-breed toegankelijk is. In deze collegereeks willen we actuele thema’s aansnijden die ook vanuit niet-westerse theoretisch oogpunt beschouwd worden. We willen ervoor pleiten dat binnen deze collegereeks , maar ook bij andere vakken en faculteiten meer buitenlandse docenten aan het woord komen.
In de huidige maatschappelijke discussie wordt weinig blijk gegeven van kennis van andere culturen. Er worden gebruiken en opvattingen gehekeld zonder dat er een werkelijk begrip bestaat van de context waarin deze opvattingen tot stand zijn gekomen. Onze eigen waarden worden als ijkpunt aangenomen zonder dat er wordt getracht een compleet beeld te scheppen van de andere cultuur. De opzet van de collegereeks is het verkrijgen van een volledig beeld van andere culturen door de interne logica, zekerheden en gebruiken te leren en kennen en te analyseren. Op deze manier kan er een oprechte discussie ontstaan die gefundeerd is in diepgaande kennis van zaken.
Deze opzet kan alleen slagen als een breed spectrum van mensen deelneemt aan de collegereeks, zowel wat betreft de docenten als de studenten. Mensen die daadwerkelijk over grondige kennis beschikken van verschillende opvattingen en daarom uit kunnen leggen wat er op een bepaald gebied gebeurt. Het vergaren van informatie is echter niet genoeg. We moeten proberen het centrum van de analyse buiten onze cultuur te leggen. Dit lijkt een theoretische onmogelijkheid, maar tegelijkertijd is dit tegenwoordig wel een maatschappelijke noodzakelijkheid. Het doel van de collegereeks is een poging inzicht te verkrijgen in andere culturen zonder van onze eigen cultuur uit te gaan. Dit zou samengaan met een verlies van ‘onszelf’, terwijl de bedoeling eigenlijk is het winnen van een nieuw ‘zelf’. Het is een zoektocht naar de constructie van identiteit op het kruispunt van culturen zonder in één bepaalde cultuur gegrond te zijn. Waar de huidige samenleving zoekt naar inhoud door grenzen te stellen moeten we leren over de grenzen van onze eigen traditie heen te kijken.
Naast de geplande collegereeks willen wij lezingen, discussies en culturele activiteiten organiseren. Het gaat ons er immers niet alleen om een cultuuromslag binnen de wetenschapsbeoefening te verwezenlijken, maar ook om een cultuuromslag in de gehele sfeer en het leven aan de Universiteit van Amsterdam. Wij denken dat het organiseren van activiteiten die buiten de colleges vallen hieraan zeker bij zal dragen. Als startschot zijn wij bezig met het plannen van een “multikritische clash”, een avond gevuld met lezingen, discussie, muziek, film, poezie en performances. Een avond waarop de bezoeker wordt uitgedaagd deel te nemen, vraagtekens te plaatsen en zich een mening te vormen. Een avond waarop ruimte is voor een ontmoeting en een confrontatie tussen alle opvattingen en culturen die leven binnen de UvA en daarbuiten.
Aangezien het bestuur van de UvA aantoont een passief en ignorant beleid te voeren hebben wij besloten het heft in eigen hand te nemen. Wij roepen eenieder op die zich kan vinden in het bovenstaande om deel te nemen aan de ontwikkeling van deze multikritische faculteit. Wij willen op deze manier alle verschillende initiatieven samen brengen die er al zijn om de UvA breder cultureel onderlegt te maken. Wij rekenen hierbij op de steun van zowel medewerkers als studenten die we beiden evenzeer nodig zullen hebben.
Femke Kaulingfreks en Niels ten Oever
multikritisch@gmail.com