Door Robert van Boeschoten

Het toneelstuk ‘Warum lauft Herr R. Amok’, geschreven door Michael Fengler en Werner Fassbinder en geregisseerd door Susanne Kennedy, is verplichte kost voor alle gamedesigners. In het stuk wordt de geschiedenis getoond van Herr R. die probeert zijn leven invulling te geven door tevreden te zijn met wat hij heeft maar dat niet mag van zijn omgeving. Zowel zijn familie als zijn werk eisen van hem dat hij moet streven naar succes, dus promotie.

Dat breekt hem aan het eind op en hij brengt eerst zijn familie en daarna hemzelf om het leven. Het hele verhaal speelt zich af op het toneel dat meer heeft van een poppenkast, maar dan online. Elke scene wordt onderbroken door een scherm waarop het toneel anders geprojecteerd wordt en dat als commentaar dient op wat er verder op het toneel gebeurt via een kort videofragment. Als het filmdoek weer optrekt ben je weer op het toneel dat er uit ziet als een mengvorm van een 70-er jaren schrootjes en steenstrip huiskamer en een saunakabine.

De spelers hebben allemaal een masker op dat net echt lijkt maar waardoor hun uitdrukking constant hetzelfde is. Het lijkt in veel opzichten op de figuurtjes uit de vroegere Thunderbird serie of uit een willekeurige game. Hun bewegingen zijn als net zo houterig en repeterend in de manier waarmee ze uitdrukking geven aan hun emoties. Wat dat betreft komen ze sterk overeen met de standaardisering van bewegingen in games waardoor ze nooit authentiek kunnen zijn. Er zit geen enkele vorm van individualiteit aan en personages lijken daardoor sterk uitwisselbaar wat op het toneel ook gebeurt.
De sfeer die zo wordt gecreëerd lijkt op die van het zitten in een online game. Als avatar doe je mee in het spel waarin je zoekt naar mogelijkheden door met anderen samen te werken. Maar het idee van gezamenlijkheid is moeilijk realiseerbaar. Ondersteunende chats via andere schermen zijn noodzaak om te zien wat er gebeurt en hoe het spel te interpreteren.

Door de verschillende schermen wordt het zoeken naar de realiteit waarin je je wil begeven onderdeel van het spel. Kan je je alles wel veroorloven en gaan je acties toch niet over jezelf of is er via de schil van je masker/avatar toch een roep om erkenning van wie je bent? Communicatie verloopt moeizaam en het systeem waarin je gevat bent laat weinig individuele mogelijkheden toe. Net als in een game dat voorgeprogrammeerde interacties kent, is er slechts 1 mogelijkheid voor Mr. R. om een toekomst te zien. Zijn familie en zijn collega’s bepalen wat hij van hemzelf moet vinden en verwachten. Dit is uitzichtloos voor Mr. R.

Zoals in Grand Theft Auto er voortdurend slachtoffers vallen die eigenlijk en passant plaatsvinden, zo maakt Mr. R. er in zijn leven ook een einde aan. De scene waarin hij zijn familie en kennis van de familie ombrengt, is alsof het uit een online game komt. Een ieder wacht keurig zijn beurt af totdat de klap op het hoofd komt.

De werkelijkheid van wie je bent en hoe je je verhoudt tot anderen past ook in het verhaal over het stuk zelf. Origineel een film van Werner Fassbinder en Michael Fengler maar in de praktijk van het script en de regie eigenlijk alleen Fengler volgens Hanna Schygulla en was Fassbinder de grote afwezige die slechts in naam als avatar aanwezig is in het verhaal. Ook de stemmen tijdens het stuk zijn niet van de spelers zelf maar ingesproken door amateurs die op het toneel worden nagesynchroniseerd. Echt en onecht zijn in alles voelbaar aanwezig.

Mr. R.’s bestaan krijgt geen ruimte om zijn eigen verlangens te uiten. Zowel de muziek die hem bij zijn vrouw bracht die hij zoekt en uiteindelijk vindt (‘Let it grow’ van Eric Clapton) helpt niet om hem opnieuw nader tot zijn vrouw te brengen als zijn oproep tot broederschap op de werkvloer die afgeslagen wordt door zijn baas. In het toneelstuk wordt dit symbolisch weer gegeven door een grote kamerplant die in elke scene aanwezig is en nu en dan water krijgt en tegen het eind omvalt en niet meer overeind geholpen wordt. Een dystopisch einde waar Susanne Kennedy goed mee overweg kan gezien haar eerdere producties. De beklemming van het leven wordt door de uitvergroting van emoties en uitdrukkingen van mensen voelbaar aanwezig op het toneel. Het theater krijgt daarmee sterk het karakter van een film of museum waarin niet zozeer het verhaal centraal staat maar de momenten van gewaarwording als bij een happening. Hiermee komt haar stuk nogmaals overeen met de beleving van een game waarin het doel niet het belangrijkst is maar het spelen zelf.

Die da die, let it blossom, let it flow.