Wie naar binnen kijkt in de kunstboekhandel van nu ziet het volgende: een lege ruimte met enkele boeken die niet langer in kasten zijn geschoven maar als kunstobjecten zijn uitgestald. Volgens Florian Cramer betreden we hier een gevaarlijk kerkhof die de dood van het papieren boek als gebruiksobject inluidt.
De ontwikkeling richting e-publishing is niet iets van de toekomst, maar is al in volle gang en alomtegenwoordig. Een goed voorbeeld is het E-flux journal, een gratis elektronisch kunsttijdschrift dat een belangrijke rol speelt in het internationale debat over hedendaagse kunst. Of Speculations, dat vanaf het begin al veel aandacht kreeg, juist omdat het elektronisch wordt verspreid. Nu al wordt er volgens Cramer meer elektronisch dan van papier gelezen. Tijdschriften bestaan vooral nog als advertentiemogelijkheid voor galeries. Een ander voorbeeld is de populaire Aaaaarg.org bibliotheek waar studenten theorieboeken gratis downloaden. Florian Cramer: “Elektronisch uitgeven is een hype. Het probleem is dat er vaak naar de verkeerde kant van het fenomeen wordt gekeken. De lezers zijn er wel, de makers nog niet.”
Florian Cramer, Photo: Martin Risseeuw
Problemen die men bij het maken van e-books vaak tegenkomt zijn de technische beperkingen van platforms en de duurzaamheid van een bepaald bestandsformaat. Moet je een e-book offline of online aanbieden? Je hebt immers niet altijd en overal internetverbinding. In het ideale geval is een formaat geschikt voor elk medium, maar zeker als je interactieve elementen wil toevoegen ben je al gauw gebonden aan een bepaald platform.
Hoe interactiever een e-book wordt, hoe hoger ook de designkosten worden. Dit is lastig wanneer een publicatie slechts in een kleine oplage door een specifieke doelgroep wordt gelezen. Voor veel uitgevers in de culturele sector is dit behoorlijk problematisch.
Om te voorkomen dat een e-book steeds moet worden aangepast naar een nieuwe versie, is het belangrijk om toe te werken naar een duurzaam e-publishing model. Het is niet slim om voor bestandsformaten te kiezen die maar korte tijd worden gebruikt. Het web is bijvoorbeeld een prima platform voor de korte termijn, maar het is niet duurzaam. Websites die vijf of tien jaar geleden zijn gepubliceerd zijn vaak niet meer beschikaar. Eigenlijk zou je toe willen werken naar een product dat tussen het web en het klassieke boek in staat: bestanden die lezers kunnen bewaren en op lange termijn steeds weer kunnen raadplegen.
Florian Cramer, Photo: Martin Risseeuw
Daarvoor zijn goed gestructureerde formaten nodig. Het wordt ook voor kleine uitgevers interessant wanneer er één werkwijze voor e-publicaties komt en één bestandsformaat dat gemakkelijk te vertalen is naar zowel papieren als elektronische versies. Op deze manier kan een ontwerper snel aan de slag.
Om dit te kunenn bereiken moeten uitgevers volgens Cramer de gehele workflow veranderen. DPT, Word en InDesign staan dan niet meer centraal. Het metaformaat XML is geschikt om verschillende bestandsformaten mee te creëren, maar is complex om mee te werken, zelfs voor informatici. Een pragmatische oplossing is MultiMarkDown, een vereenvoudigd alternatief waarmee platte tekst op een simpele manier kan worden opgemaakt.
Een belangrijke misvatting is dat elektronisch publiceren per definitie goedkoper is dan een analoge uitgave. Volgens Cramer kunnen betere workflows het proces wel economisch voordeliger maken. Het vinden van goede verdienmodellen is nog steeds een probleem en moet verder worden onderzocht.
Volgens Cramer moet interactiviteit alleen worden toegevoegd als het werkelijk meerwaarde oplevert; “Interactivity is no magic bullet.” Het feit dat een publicatie niets oplevert als het op het web wordt gepubliceerd mag geen argument zijn om er een (betaald) e-book van te maken.
Verder wordt er nog altijd in oude publicatieformaten gedacht. De dichtbundel ontstond omdat het te duur was om één gedicht te distribueren. Dit is nu geen issue meer. Door de opkomst van mp3 kopen mensen niet langer full-lenght albums, maar losse nummers. Dit model is ook van toepassing op zoiets als een artikel, essay of gedicht. Waarom zou je nog één catalogus van een expositie maken als de gebruiker zijn eigen catalogus kan samenstellen? En waarom zou je één tijdschrift maken als je de lezer ook kunt laten kiezen welke artikelen hij of zij interessant vindt?
De economie van het drukwerk bestaat niet meer. Waarin nu werkelijk de waarde van een tijdschrift ligt, is iets waar we nu veel scherper over na moeten denken dan in het verleden.
Florian Cramer werkt met nai010 Publishers, Medamo en PUNTPIXEL aan een digitale versie van de Stedelijk Museum Highlights Catalogus. In plaats van het creëren van een 1:1 e-book kopie van de catalogus, ontwikkelen ze een digitaal distributieplatform via een (mobiele) web-applicatie. Daarnaast wordt de software Open Source en komt er een stap-voor-stap introductie e-publishing voor ‘dummies’.
The original presentation file (PDF) can be found here Watch the full presentation below (in Dutch)
Florian Cramer – E-publishing voor kunst en design (uitdagingen 2013) from network cultures on Vimeo.